We hoorden het onlangs nog op het nieuws: de eerste minuten na een hartfalen zijn cruciaal voor de kans op overleven. Daarom wordt nu een systeem uitgewerkt van vrijwilligers die bij een hartfalen kunnen worden ingezet wanneer de hulpdiensten niet tijdig ter plekke dreigen te geraken.
Zij kunnen starten met de reanimatie en bovendien optimaal de AED in de buurt inzetten.
Een mooi en lovenswaardig initiatief natuurlijk, maar toch met twee bedenkingen. Ten eerste: het aantal gecertificeerde vrijwilligers om een slachtoffer bij te staan in dergelijke situaties is vooralsnog bijzonder klein.
Zelfs al zijn er AED-toestellen in de buurt, dan nog is de kans vrij klein dat één van deze vrijwilligers de patiënt zal bereiken nog voor de hulpdiensten er zijn. Wij doen bij deze dus een zeer warme oproep om een opleiding te volgen en een certificaat te behalen, zodat het systeem veel meer wordt dan een goedbedoeld initiatief, en ook echt geregeld het verschil zal kunnen maken.
Ten tweede: met alle aandacht voor plots hartfalen buiten de hospitaalmuren – in vakterminologie: ‘OHCA’ of ‘out of hospital cardiac arrest’ – wordt misschien voorbijgegaan aan een ander ernstig probleem: de overlevingskansen na plots hartfalen binnen het ziekenhuis zelf. Men zou denken dat de overlevingskansen vrij hoog zijn, met professionele hulp letterlijk binnen handbereik. Toch blijkt de realiteit heel anders.
Uit een studie van 2010 in Chicago blijkt dat die overlevingskans voor hartfalen in het ziekenhuis bij volwassen patiënten slechts op 17% ligt. Wellicht een verrassend laag percentage: ook al is die overlevingskans zowat dubbel zo hoog als het algemene gemiddelde in België, toch zou je in een ziekenhuisomgeving wel betere resultaten verwachten. Je moet natuurlijk met een aantal factoren rekening houden: ten eerste is de gemiddelde leeftijd van de ziekenhuispatiënt heel wat ouder dan voor alle Belgen die een hartfalen hebben gekend. Ten tweede is de kans veel groter dat deze patiënt een voorgeschiedenis van hartproblemen heeft. Dat maakt de kans op herstel de facto al heel wat kleiner.
Maar er is nog een andere, meer zorgwekkende verklaring voor de lage overlevingscijfers. Net omdat slachtoffers zich in een omgeving bevinden waar alles en iedereen voorhanden is om iemand met hartfalen snel en efficiënt te behandelen, zijn getuigen van een geval van hartfalen er vaak van overtuigd dat “iemand er al wel mee bezig zal zijn”. Maar als die patiënt zich niet in een kritieke dienst bevindt waar voortdurend iedereen wordt in de gaten gehouden, is de kans dus reëel dat zulk geval te lang onopgemerkt blijft voor de hulpverleners.
Ons advies is daarom: zie je een vermoedelijk geval van hartfalen – de persoon is bewusteloos en er is geen ademhaling meer – start dan toch meteen met reanimatie terwijl u om hulp vraagt. De AED geeft zelf aan of defibrillatie nodig is, dus je zal er de patiënt zeker niet onnodig mee behandelen.